Η αρχαία χώρα της Παφλαγονίας.

Η Παφλαγονία ήταν αρχαία χώρα της Μ. Ασίας στα βόρεια παράλια και εκτείνονταν στα βόρεια της Γαλα­τίας και στα ανατολικά της Βιθυνίας. Η περιοχή μέχρι και σήμερα διασχίζεται από τον Άλυ ποταμό.

Είχε πολλά λιβάδια και δάση με κτηνοτροφία. Φημισμένα ήσαν τα άλογα και οι ημίονοί της. Οι Παφλαγόνες ήσαν συγγε­νείς με τους Θράκες και Φρύγες και ζούσαν εκεί από την Ομηρική εποχή.

Για πρώτη φορά, λέγει ο Όμηρος, ο βασιλιάς των Παφλαγόνων Πυλαιμένης πήρε μέρος ως σύμμαχος των Τρώων στον πόλεμο και σκοτώθηκε από το Μενέλαο. Μετά το γεγονός αυτό ένα μέρος των Παφλαγόνων πήγε στη βόρεια Ιταλία από τη Θράκη και ίδρυσε εκεί την Ενετία.

Στις ακτές της Παφλαγονίας είχαν κτιστεί από τους Μιλησίους πολλές Ελληνικές πόλεις, αποικίες, όπως ήταν η Σινώπη, η Πάφρα, η Σήσαμος, η Ιωνόπολη κ.α., οι οποίες επικοινωνούσαν με­ταξύ τους μόνο από τη θάλασσα.

Σύγχρονος χάρτης του Πόντου

Στο εσωτερικό γνωστές πόλεις ήσαν η Πομπηϊνούπολη και η Γάγρα. Ανατολικότερα του Άλυ ποταμού ήσαν νοτιότερα της Πάφρας το Βεζύρκιοπρου και η Κάβζα και βορειότερα η Αμισός.

Οι Μιλήσιοι έκτισαν εκεί αποικίες, διότι είχαν προσελκυστεί από τις Πηλαμύδες (ψάρια), από την ευφορία του παρα­λιακού εδάφους, από τα πλούσια σε σίδερο και χάλυβα ορυχεία και από τα πυκνά δάση.

Η Παφλαγονία γνώρισε την κυριαρχία πολλών λα­ών διαδοχικά. Στην αρχή καταλήφτηκε από τους Ασσυρίους, στη συνέχεια από τους Πέρσες, τους Μακεδόνες, από το Μιθριδάτη και από τους Ρωμαίους. Το 630 μ.Χ. επί Αυτοκράτορα Ηρακλείου αποτέλεσε το θέμα της Παφλαγονίας. Πρωτεύουσα είχε την Αμάστριδα (Αρ­χαία Σήσαμο) ή τη Γάγγρα. Οι Παφλαγόνες στις εκ­στρατείες φορούσαν στο κεφάλι πλεκτά κράνη.

Είχαν ασπίδες μικρές, λόγχες όχι μακριές, ακόντια και εγχει­ρίδια. Στα πόδια τους φορούσαν υποδήματα του τόπου τους, που έφταναν ως τη μέση της κνήμης.

Στην περίοδο της εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου στη Μ. Ασία η περιοχή διοικούνταν από ανεξάρτητους ηγεμόνες ή Σατράπες, οι οποίοι διορίζονταν από τον Πέρση βασιλέα είτε από τους στρατηγούς του είτε από τους ιθαγενείς και ήσαν άλλοι μεν φόρου υποτελείς στον μέγα βασιλέα των Περσών, άλλοι πάλι εξαρτώνταν πλή­ρως απ’ αυτόν.

Όταν ήταν βασιλιάς των Περσών ο Δαρείος ο Γ' ο Κοδομανός, ο οποίος βασίλεψε μεταξύ του 336-330 π.Χ., σατράπης στην περιοχή της Παφλαγονίας ήταν ο Μιθριδάτης, για τον οποίο υπάρχει η γνώμη ότι ήταν απόγονος του παλαιού αρχηγού των Παφλαγόνων Πυλαιμένη.

Οι Σατραπείες ή τα κράτη εκείνης της εποχής στη Μ. Ασία ήσαν τα εξής:

1.   Η ΒΙΘΥΝΙΑ: Αυτή περιλάμβανε τις πόλεις Καλχηδόνα, Κάλπη, Ηράκλεια, Κίον Πρίαπον, στην περιο­χή του Βοσπόρου και του Εύξεινου Πόντου.

2.   Η ΦΡΥΓΙΑ : Περιλάμβανε τις Σάρδεις, Γόρδιο και Αγκυρα.

3.   Η ΠΙΣΙΔΙΑ: Αυτή βρίσκονταν νοτιότερα. Και ακόμα νοτιότερα βρίσκονταν η ΠΑΜΦΙΛΙΑ και προς τη Συρία η ΑΙΚΑΟΝΙΑ και η ΚΙΛΙΚΙΑ.

4.  Η ΠΑΦΛΑΓΟΝΙΑ: Περιλάμβανε τις πόλεις Κασταμονή, Σινώπη, Γάγγρα, Αλάτσαμ, Πάφρα, Αμισό, Βεζύρκιοπρου, Κάβζα, Αμάσεια Τσαρσαμπά, Έρπα Τοκάχ, Θεμίσκυρα , Κατύωρα και Μερζιφούντα.

5) ΒΟΡΕΙΟΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ: Περιλάμβανε τις πόλεις: Κερασούντα, Τραπεζούντα, Αργυρούπολη και Καπ­παδοκία.

Οι περιοχές της Παφλαγονίας και της Βόρειας Καπ­παδοκίας ονομάστηκαν Πόντος για πρώτη φορά και χρησιμοποιήθηκε ο όρος αυτός στη βασιλεία του Μιθριδάτη του Στ'.

Όταν ο Μ. Αλέξανδρος κατέλαβε τη Βιθυνία, ύστε­ρα από τη μάχη στο Γρανικό ποταμό, συνέχισε τις κατα­κτήσεις του προς νότο, κατέλαβε τις Σάρδεις της Φρυγίας και έφτασε στο Γόρδιο, που είναι γνωστό από την ιστορία «Ο Γόρδιος Δεσμός και ο Μ. Αλέξανδρος».

1694

 Στο Γόρδιο τον επισκέφτηκε μια πρεσβεία των Αθηνών και παρακάλεσε τον Αλέξανδρο να απελευθερώσει τους Αθηναίους μισθοφόρους, που είχαν συλληφθεί αιχμά­λωτοι σαν μισθοφόροι των Περσών, τους οποίους είχε στείλει ο Αλέξανδρος σε καταναγκαστικά έργα στα χρυσωρυχεία του Παγγαίου.

Από το Γόρδιο, ο Αλέξανδρος, ύστερα από πορεία 120 χιλιομέτρων ακολουθώντας πάντα τη βασιλική προς ανατολάς οδό, έφτασε στην Άγκυρα, την οποία κατέ­λαβε χωρίς μάχη. Στην Άγκυρα επισκέφτηκε τον Αλέ­ξανδρο μια πρεσβεία των Παφλαγόνων, εκπρόσωποι του Σατράπη της περιοχής του ποταμού Άλυ και των Αμαζονικών ή ποντιακών βουνών, των οποίων οι κάτοικοι ζούσαν ελεύθεροι. Η Παφλαγονία σχεδόν ποτέ δεν είχε αποτελέσει διοικητική ενότητα.

Οι Παφλαγόνες κατοι­κούσαν σε ευρύτερες διοικητικές περιοχές και παρά την τυπική υποταγή τους σε διαφόρους λαούς θεωρούνταν ανεξάρτητοι, πράγμα που ευνοούνταν από τη φύση του εδάφους και από την εξαίρετη κατά παράδοση επίδοσή τους στην ιππική τέχνη.

Για την επίσκεψη των αντιπροσώπων της Παφλαγονίας στον Αλέξανδρο στην Άγκυρα πολλές διαφορε­τικές απόψεις έχουν διατυπωθεί. Μερικοί ιστορικοί υπο­στηρίζουν ότι οι Παφλαγόνες παρέδωσαν το Έθνος τους στον Αλέξανδρο και συνθηκολόγησαν μαζί του.

Τον παρακάλεσαν να μην εισβάλει με το στρατό του στη χώ­ρα τους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ήρθαν οι Παφλα­γόνες να μάθουν τις προθέσεις του και, αν δε συμφωνούσε μαζί τους ο Αλέξανδρος, δε θα τον άφηναν να περάσει από τον Άλυ ποταμό.

Κατά μια άποψη ο Αλέξανδρος πρόσταξε τους πρέ­σβεις της Παφλαγονίας να υπακούουν στο Σατράπη της Φρυγίας Κάλαν. Ο ίδιος προχώρησε εναντίον της Καππαδοκίας, υπέταξε την εντός του ποταμού Άλυος χώρα και ακόμα τη χώρα πολύ πέρα του Άλυος. Αφού δε εγκατέστησε Σατράπη των Καππαδοκών το Σαβίκταν, προχώρησε προς τις πόλεις της Κιλικίας.

Ο Θ. Σαράντης, συνταγματάρχης πεζικού Ε.Α., που ασχολήθηκε με την Ιστορία του Μ. Αλεξάνδρου λέει ότι ο Αλέξαν­δρος, που ενδιαφέρονταν κυρίως για τα παράλια της Συ­ρίας και της Φοινίκης και δεν είχε καμία διάθεση να στραφεί προς τον Πόντο, δέχτηκε τον όρο και άφησε σατράπη εκεί τον ιθαγενή Μιθριδάτη του Αριοβαρζάνη με εντολή να υπακούσει στον Κάλα του Αρπάλου, σα­τράπη της Φρυγίας. Από την Άγκυρα ο Αλέξανδρος εισέβαλε στην Καππαδοκία. Διήλθε τον Άλυ ποταμό που διασχίζει το υψίπεδο της Ανατολίας και χύνεται στον Ε.Π. μεταξύ Σινώπης και Σαμψούντας στην περιοχή της Πάφρας. Ο Μ. Αλέξανδρος μετά από διάστημα πέντε περίπου μηνών βρέθηκε στις Κιλικίες Πύλες.

 Οι λεπτομέρειες των κινήσεών του είναι άγνωστες. Δεν γνωρίζουμε αν έγιναν αψιμαχίες ή μάχες και με ποιους. Τα γεγονότα του θέρους εκείνου 333 π.Χ. παραμένουν σκοτεινά. Συ­νεχίζοντας παρακάτω ο Σαράντης υποστηρίζει ότι δεν ήταν δυνατό ποτέ ο Μ.Αλέξανδρος να προχωρήσει προς την Κιλι­κία και τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου, αν δεν είχε εξασφαλίσει τον έλεγχο στα μεγάλα υψίπεδα της Ανα­τολίας και αν δεν είχε επεκτείνει την εξουσία του μέχρι τις ακτές του Ευξείνου Πόντου.

Σχετικά με την είσοδο του Μ. Αλεξάνδρου στην Καππαδοκία ο Αρριανός γράφει: «Ξύμπασαν τήν έντός Αλυος ποτα­μού προσηγάγετο, καί έτι υπέρ τον Αλυν πολλήν» (Άνάβασις Β' IV, 2).

Πράγμα που σημαίνει ότι, για να φτάσει εκεί, κινήθηκε στο ημικύκλιο που σχηματίζει ο Άλυς και διέτρεξε τη χώρα προς βορρά μέχρι του ποταμού Ίριδα (Γεσίλ Ιρμάκ), και τους παραποτάμους του Τσορούμ και Τσεκεφέκ. Συνεχίζοντας ο Σαράντης την Ιστο­ρία του για τις κατακτήσεις του Μ. Αλέξανδρου λέγει ότι πέρα από το ποτάμι Ίρις κατοικούσαν οι Λευκόσυροι Χάλυβες, οι Μόσυνοι και οι Κόλχοι.

Στην Καππαδοκία ο Μ. Αλέξανδρος διόρισε σατράπη κατά μεν τον Αρριανό, το Σαβίκτα, κατά δε τον Κούρτιο, τον Αβισταμένη. Πιθανολογείται ότι ο Μ. Αλέξανδρος πρέπει να έφτασε ανατολικά της Καππαδοκίας μέχρι τον ορεινό όγκο του Ακ Ντάγ και τη Σεβάστεια.

Με τις Ελληνικές πόλεις των ακτών του Ε.Π. στις περιοχές της Βιθυνίας και της Παφλαγονίας φαίνεται ότι δεν ασχολήθηκε (Ηράκλεια, Ποντική, Τίειο 'Αμαστρη, Κρώμνα, Κύτωρο, το Αβώνου τείχος, στεφάνη Σι­νώπης).

 Από τα μετέπειτα γεγονότα προκύπτει ότι ο Μ. Αλέξανδρος διέταξε τον Κάλα να επεκτείνει την εξουσία του μέχρι τα παράλια του Ευξείνου Πόντου.

Πάντως σε κανένα σημείο του Πόντου δεν βρίσκονται ευρήματα που να μαρτυρούν το πέρασμα του Μ. Αλέξανδρου από τον Πόντο. Τα λεγόμενα για μά­χες του Μ. Αλέξανδρου με τις Αμαζόνες μάλλον πρέπει να ανή­κουν στο χώρο των μύθων. Οπωσδήποτε ο Αλέξανδρος πρέπει να είχε πληροφορηθεί για τις γυναίκες της περιο­χής που πολεμούσαν σαν άνδρες, που γνώριζαν την τέχνη του πολέμου και ήσαν και άριστοι ιππείς, και ότι τα Αμαζονικά ή Ποντιακά βουνά Νεπιέν Νταγ, Γιούν Νταγ (Μαλλιαρό) Ταφσ άν Νταγ (Λαγοβούνι), Αγιού Τεπέ(Αρκουδοβούνι) αποτελούσαν απέραστη αμυντική γραμμή για οποιοδήποτε στρατό και δεν μπορούσε να εφαρμοστεί για την περιοχή αυτή το Μακεδονικό σχέδιο επί­θεσης του Αλεξάνδρου που εφάρμοζε για την κατάληψη διαφόρων περιοχών.

Πρέπει οπωσδήποτε ο Αλέξανδρος να είχε πληροφορηθεί επίσης για τα φρούρια-οχυρά της κοιλάδας του Άλυ από το Βεζύρκιοπρου και την Κάβζα μέχρι την Πάφρα και τον Εύξεινο Πόντο.

Άλλωστε το Ιλκάζ Νταγ της Παφλαγονίας με τους φυσικούς προμαχώνες του, που είχε εξασφαλίσει για πολλά χρόνια την ελευθε­ρία στους κατοίκους του, οπωσδήποτε δε θα ήταν εύκολη λεία και για το Μ. Αλέξανδρο. Όλα αυτά εξανάγκασαν τον Αλέ­ξανδρο να χτυπήσει από το θυμό του το σπαθί του στην πέτρα και να το σπάσει, θέλοντας έτσι να δείξει ότι μπρο­στά στο σπαθί του υποχωρούσαν ακόμη και οι πέτρες.

Επειδή ο σκοπός του ήταν να τιμωρήσει τους Πέρσες και δεν ήθελε να καθυστερήσει για να μη τους δώσει ευκαιρία για να προετοιμαστούν, μάλλον προτίμησε να παρακάμψει την Παφλογονία, φροντίζοντας παράλληλα να έχει καλυμμένα τα νώτα του με το να συνθηκολογή­σει μαζί τους και να τοποθετήσει δικούς του σατράπες.